We horen wel eens verhalen van mensen die bijvoorbeeld ontvoerd zijn door aliens. Ze vertellen hun verhaal met veel details. Ze lijken echt te geloven in wat ze vertellen, hoe onwaarschijnlijk het toch allemaal klinkt voor een derde.
Zijn deze mensen gewoon hele goede leugenaars? Of is hier iets anders aan de hand?
Wat blijkt? Volgens het boek “Mistakes where made (but not by me)” is ons geheugen helemaal niet zo betrouwbaar als de meeste mensen denken. Het kan zelfs zo zijn dat er gebeurtenissen “verzonnen” worden door ons brein en dat deze als zijnde echte herinneringen worden opgeslagen. Je herinnert je dan dus dingen als waar gebeurd, die helemaal nooit gebeurt zijn.
Verschillende mensen hebben vaak andere herinneringen van gebeurtenissen in het verleden. Het brein geeft vaak een eigen draai aan deze herinneringen. Herinneringen die helemaal nooit gebeurt zijn echter nog wel een slag erger.
Verdrongen herinneringen
Gedurende een geruime tijd dacht men dat traumatische gebeurtenissen vaak verdrongen werden door het brein en daarmee vergeten. Als een manier om gemakkelijker met de gebeurtenis te kunnen omgaan.
Vervolgens kwam men hypnose technieken om deze verdrongen herinneringen weer naar boven te halen. Helaas is gebleken dat de hypnose technieken ook heel gemakkelijk nieuwe herinneringen te kunnen genereren van gebeurtenissen die helemaal nooit plaatsgevonden hebben.
Het boek beschrijft o.a. gevallen van ontvoeringen door aliens, incest en verkrachting die helemaal nooit plaatsgevonden hebben. Terwijl het slachtoffer er (nu) wel levensechte herinneringen aan heeft.
Ook blijkt dat kinderen hier nog veel gevoeliger voor zijn. Zo wordt er een geval beschreven waarbij een leerkracht verdacht wordt van ontucht. Als eerste is er een (onterechte) verdenking van de ouders, wat leidt tot ondervragingen en een druk op de kinderen om de “waarheid” te vertellen. Hoewel de kinderen in eerste instantie ontkennen, gaat men door de druk van o.a. de ouders en suggestieve ondervragingen vanzelf geloven dat het wel gebeurt is. Iets waarmee uitgekeken moet worden dus.
Worden traumatische gebeurtenissen wel verdrongen?
Hoewel vaak gedacht wordt van wel, lijkt dit in de praktijk toch maar heel weinig voor te komen. Uit een onderzoek onder holocaust slachtoffers bleek bijvoorbeeld dat alle deelnemers heel precies konden herinneren wat er allemaal plaats vond in de concentratiekampen waar men vastgehouden werd. Je zou toch denken dat dit een behoorlijk traumatische gebeurtenis was.
Het verdringen van traumatische gebeurtenissen komt dus minder vaak voor dan men doet voorkomen. Het is dan ook niet verstandig om proberen verdrongen herinneringen te herstellen. Wie weet krijg je er wel herinneringen bij die helemaal nooit plaatsgevonden hebben…
Onze beslissingen vervormen onze herinneringen
Stel: als kind heb je de mogelijkheid te spieken en een beter cijfer te behalen. Het besluit om dit wel of niet te doen ligt op dat moment gevoelsmatig niet zo ver uit elkaar. Nadat je dit besluit echter hebt genomen, komt het besluit veel verder uit elkaar te liggen. Als je besloten hebt om niet te spieken dan wordt je fanatiek tegen spieken. Als je echter besloten had om het wel te doen dan zal je het later ook geen groot vergrijp vinden.
Na het nemen van een beslissing komen de twee keuzes dus ineens veel verder uit elkaar te liggen. Vaak wordt het besluit later ook als principieel besluit herinnerd, terwijl dat op dat moment helemaal niet zo was.
Onze eerdere keuzes kunnen dus onze herinneringen beïnvloeden en hoe we over bepaalde zaken denken. Meestal gaat het hierbij overigens om het rechtvaardigen van onze keuzes.
Wat te doen bij fouten?
Iedereen maakt wel eens een foutje dat gevolgen heeft voor anderen. We zijn immers allemaal slechts mensen. De vraag is echter hoe je hiermee om gaat.
Neem je de volledige verantwoordelijkheid voor de gemaakte fouten? De meeste mensen willen van nature het liefst excuses bedenken of een ander de schuld geven. Daar komt ook de titel “Mistakes where made (but not by me)” vandaan.
Uit onderzoek blijkt echter dat je het beste de volledige verantwoordelijkheid op je te nemen, ook als de fouten door ondergeschikte gemaakt zijn. Je kunt beter ook geen omstandigheden of andere excuses noemen waardoor de fout begrijpelijker is. Het gaat er om dat je aangeeft wat je gaat doen om dezelfde fout in de toekomst te voorkomen. Op deze manier hebben de “slachtoffers” van jouw fout uiteindelijk vaak zelfs een hogere achting voor jou dan dat je de fout helemaal niet gemaakt had.
Pijn van anderen is minder erg dan eigen pijn
Vaak onbewust zien we de pijn van anderen vaak als minder erg dan onze eigen pijn. Hierdoor lopen conflicten waar “oog om oog, tand om tand” toegepast wordt ook zo vaak uit de hand. Hoewel men een gelijke reactie probeert uit te voeren, is elke reactie een stuk heftiger. De pijn van andere wegen we immers onbewust minder zwaar.
Al snel wordt het dan een hoofd voor een oog of een arm voor een tand en komen we in een oneindige cirkel van geweld terecht.